De marktkassen van Rijsenhout

Transformatie glastuinbouwgebied

Het Noord-Hollandse Rijsenhout is een dorp dat onderdeel uitmaakt van het glastuinbouwgebied Greenport Aalsmeer. Door veroudering en veranderende economische omstandigheden moet een deel van het glastuinbouwgebied in deze regio worden getransformeerd. LTO Noord Glaskracht vroeg BOOM Landscape om daarvoor een scenario uit te werken, met Rijsenhout als pilotgebied. Welke nieuwe kansen bieden de vrijgekomen gronden en hoe kan met herinrichting de ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid in het gebied worden verbeterd?

Oer-Hollandse polderpracht

Rijsenhout is een typisch voorbeeld van oer-Hollandse polderpracht: een dorp met karakteristieke lintbebouwing gelegen in een bloemrijke polder met langgerekte kavels gevormd door sloten. Maar omdat het dorp deels is opgegeven als glastuinbouwgebied kent het helaas ook veel verval. Denk aan braakliggende gronden, rommelig ingerichte bedrijventerreinen en leegstaande kassen. Een droevig beeld, maar nog geen reden om de recente landschapsgeschiedenis van Rijsenhout te vergeten. BOOM zocht dan ook naar een toekomstscenario waarin de beste en meest kenmerkende landschappelijke elementen uit verschillende tijden konden worden gecombineerd.

Kas als icoon

In De marktkassen van Rijsenhout blijft de kas als positief icoon in het landschap bestaan. Zo krijgt een aantal kassen in het scenario een andere bestemming in de vorm van een markthal, een restaurant en een (kleinschalig) hotel. Nieuwe concepten waarbij de verkoop en verwerking van lokale producten, zoals bloemen en biologisch voedsel, centraal staan. Voor de teelt hiervan wordt gebruik gemaakt van een productiekas en de tussengelegen velden.

Lintwoningen en kaswoningen

Na sanering kan ruimte ontstaan voor nieuwe bebouwing aan de dorpslinten van Rijsenhout. Omdat het hier om twee oude en een relatief jong dorpslint gaat zijn in het scenario twee typen woningen opgenomen, die elk in stijl aansluiten op de leeftijd van de al bestaande architectuur. Voor de oudste dorplinten, aan de rand van de polder en direct aan de dijk, betekent dat karakteristieke lintwoningen met een lage voet en een elegant puntdak. Huizen die achter elkaar staan en met de kopse kant richting de dijk wijzen. Belangrijk, want hierdoor blijft het lint relatief open en verdwijnt het zicht op het achterliggende landschap niet. In het tweede type woning, aan het jongere dorpslint bij de Rijshornstraat, zien we de meer recente cultuurgeschiedenis van Rijsenhout terug: in een raster geclusterde woningen met elk een eigen kas als tuin.

.

Poldergrafiek

Bij het herinrichten van het Rijsenhouts landschap zag BOOM kansen om de typische Haarlemmermeer-poldergrafiek opnieuw uit te lichten. Door het versterken van de karakteristieke lanenstructuur, maar ook door het oorspronkelijke profiel van de polder te gebruiken als raamwerk voor de toekomstige inrichting. Want of het nu om nieuwe bebouwing, herbestemde kassen, velden, recreatieve paden of ecologische verbindingen gaat: allemaal volgen ze de randen en richting van het slotenpatroon en de lineaire kavelstructuur.

Soortenrijk

Door het aanhelen van de kenmerkende, langgerekte kavelstructuur kan bovendien een nieuw landschap ontstaan waarin ecologie, slotenpatronen en een recreatief netwerk tot een geheel worden gesmeed. Denk daarbij aan wandel -en fietspaden langs bloemrijke ecologische oevers en aan openbare plukvelden, boomgaarden of moestuinen. Een rationeel ingerichte, maar tegelijkertijd zeer soortenrijke polder die het sierteeltkarakter van Rijsenhout blijft versterken en benadrukken.

Opdrachtgever: LTO Glaskracht Noord
Locatie: Rijsenhout, Haarlemmermeer, Nederland
Status: pilot project transformatie glastuinbouwgebied
Oppervlakte: 51 ha.
Programma: wonen, gemixt programma en landschapspark
Ontwerpteam: Philomene van der Vliet, Jan Maas, Mark Spaan, Marion Courdoisy
Auteursrecht: BOOM Landscape